Terapia metodą Warnkego Wrocław - trening słuchowy, wzrokowy i motoryczny

Założenia Metody Warnkego

Głównym założeniem metody Warnkego jest to, że przyczyną trudności w nauce wśród dzieci są centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego. Dzieci te są niezdolne do zapamiętania wzorców dźwiękowych słów, które słyszały we wczesnym okresie swojego życia. Ponieważ nie wiedzą, jakie jest właściwe „brzmienie” słowa, nie wiedzą też, z jakich liter i głosek powinno się ono składać. Wiele dzieci rozwija w to miejsce różne inne sposoby czytania, np. próbują rozpoznawać słowa tuż po ich pojawieniu się – postrzegają słowa jak obrazki. Czyniąc to, są niezdolne do rozpoznania – i nauczenia się – wewnętrznej struktury słowa (metody podziału słowa na głoski i przypisania im liter).

Badania nad dysleksją i związanymi z nią deficytami funkcji poznawczych zaowocowały „krokiem milowym” w kierunku właściwej diagnozy, a co za tym idzie również skutecznej terapii, w której konieczne jest oddziaływanie wielokierunkowe, angażujące nie tylko wzrok i słuch, ale także funkcje motoryczne. Jednym z ekspertów zajmujących się tym obszarem był Fred Warnke, który opracował metodę wykrywania i treningu tych deficytów. Udowodnił on, że jedną z najważniejszych przyczyn afazji i dysleksji są zakłócenia słyszenia centralnego. Uważał również, że można je zredukować stosując odpowiedni trening.

Diagnostyka metodą Warnkego

Podczas diagnozowania centralnego przetwarzania sygnałów spostrzeżeniowych bardzo ważne jest sprawdzenie jak największej liczby funkcji, w stosunkowo krótkim czasie. Ma to na celu kontrolę zakresu, w jakim funkcje te są zautomatyzowane, a także uniknięcie błędów spowodowanych przez niewłaściwe odpowiedzi zmęczonego dziecka. Za pomocą metody Warnkego można w atmosferze zabawy szybko sprawdzić czternaście różnych funkcji. Diagnostyka jest prowadzona przy użyciu specjalistycznej aparatury testowo-pomiarowej, przy czym pierwszych 8 testów przeprowadza się za pomocą urządzenia A4Lab - Brain Audiometr, pozostałe wykonuje się za pomocą specjalnie w tym celu zaprojektowanych narzędzi diagnostycznych. 

Do kogo skierowana jest metoda Warnkego?

Metoda Warnkego umożliwia pracę z dziećmi od 6 roku życia oraz z osobami dorosłymi mającymi problemy w następujących obszarach:

• trudności w nauce
• problemy w nauce czytania i pisania
• zaburzenia przetwarzania słuchowego (APD)
• problemy logopedyczne
• problemy osób z grupy ryzyka dysleksji rozwojowej lub u których zdiagnozowano dysleksję
• problemy w lateralizacji
• problemy wynikające z przebytych uszkodzeń mózgu (np. po udarze)
• problemy ze słyszeniem wynikające ze starzenia się układu słuchu.

Trening metodą Warnkego

Pełny trening opracowany przez Freda Warnke jest oparty na treningach obejmujących trzy obszary:

1. automatyzację przetwarzania spostrzeżeń w obszarze słuchu, wzroku i zdolności motorycznych;
2. automatyzację koordynacji półkul mózgowych;
3. rozwój i automatyzację „wzrokowego języka”.

Diagnoza metodą Warnkego trwa od 45 minut. Pozwala na sprawdzenie 14 funkcji, które wpływają na rozwój mowy, naukę czytania i pisania. Aby nie przedłużać czasu diagnozy oraz nie przemęczać osoby badanej, zadania z obszaru motorycznego, słuchowego i wzrokowego wykonywane są naprzemiennie.

Diagnostyka prowadzona jest przy użyciu specjalistycznej aparatury testowo-pomiarowej –  osiem zadań przeprowadza się za pomocą urządzenia BrainCentral - moduł Brain Audiometr, natomiast pozostałe testy wykonywane są za pomocą specjalnie w tym celu zaprojektowanych narzędzi diagnostycznych.

Dane uzyskane podczas diagnozy porównywane są z normami dla danej grupy wiekowej. Terapeuta na tej podstawie przygotowuje plan terapii dostosowany do konkretnego problemu pacjenta. 

Metoda Warnkego – 14 kroków diagnostycznych

1. Krok 1: Próg kolejności wzrokowej. Umiejętność porządkowania dwóch następujących po sobie szybko bodźców wzrokowych. Wydłużony próg kolejności wzrokowej powoduje, że zazwyczaj szybkie skanowanie wzrokowe obrazów – potrzebne przy czytaniu – przebiega o wiele wolniej i staje się zajęciem pracochłonnym. Próg kolejności wzrokowej mierzony jest za pomocą następujących bezpośrednio po sobie błysków. Pacjent proszony jest o wskazanie ich kolejności.
2. Krok 2: Próg kolejności słuchowej. Wielkość określająca rozdzielczość czasową bodźców słuchowych, (odległość między dwoma takimi bodźcami). Zbyt wysoki próg kolejności słuchowej sprawia, że dziecko z trudnością odróżnia od siebie głoski zwarto-wybuchowe (b-d-g-k-p-t), co prowadzi do trudności w zrozumieniu mowy. Próg kolejności słuchowej mierzy się za pomocą następujących bezpośrednio po sobie dźwięków. Osoba wskazuje, który dźwięk pojawił się w słuchawkach jako pierwszy.
3. Krok 3: Słyszenie kierunkowe. Umiejętność lokalizacji źródła dźwięku, pozwala na śledzenie toku lekcji w otoczeniu dźwięków zakłócających, które w standardowym pomieszczeniu klasowym mają natężenie ok. 50–60 dB(A). Słyszenie kierunkowe mierzone jest za pomocą bocznego kliknięcia w słuchawkach. Pacjent proszony jest o wskazanie kierunku, z którego pojawiło się kliknięcie.
4. Krok 4: Różnicowane tonów. Umiejętność szybkiego spostrzegania różnic wysokości dźwięków pojawiających się jeden po drugim. Zdolność ta jest niezwykle istotna dla różnicowania samogłosek i dekodowania melodii mówienia. Różnicowanie tonów mierzy się za pomocą dwóch różnych tonów pojawiających się w słuchawkach. Należy określić kolejność słyszanego niskiego dźwięku.
5. Krok 5: Synchroniczne wystukiwanie rytmu. Umiejętność przełożenia zmieniających się kliknięć słyszanych raz z lewej, raz z prawej strony na odpowiednie stukanie dłońmi. Zdolność ta świadczy o efektywnej koordynacji półkul mózgowych, która nie działa prawidłowo u osób z dysleksją, z zaburzeniami przetwarzania słuchowego.Pacjent proszony jest o naciskanie przycisków w rytm kliknięć (stosownie do nich), na zmianę pojawiających się w słuchawkach raz z prawej raz z lewej strony.
6. Krok 6: Czas reakcji z wyborem. Jest to umiejętność szybkiej i trafnej reakcji motorycznej przy wyborze jednej z wielu możliwości. Dzieci dyslektyczne przy wykonywaniu zadań związanych z czasem reakcji z wyborem w przypadku kanału wzrokowo-motorycznego i słuchowo-motorycznego, osiągają znacznie gorsze wyniki. Umiejętność ta decyduje o czasie rozpoznawania fonemów i grafemów. Czas reakcji z wyborem ustala się mierząc czas, jaki upływa od momentu pojawienia się bodźca do wyboru – naciśnięcia przycisku na panelu odpowiedzi. Pacjent musi szybko reagować na niskie dżwięki, które pojawiają się naprzemiennie w słuchawkach.
7. Krok 7: Rozpoznawanie wzorca częstotliwości czasu. Rozpoznawanie wzorca częstotliwości i czasu to umiejętności ważne do segmentowania ciągłego potoku mowy przy rozpoznawaniu języka mówionego na poziomie niejęzykowym. Są istotne dla przekładania melodii mowy na informację. Testy mierzą umiejętność zlokalizowania tonu o odmiennej wysokości lub długości spośród trzech dźwięków. Osoba słyszy w słuchawkach ciąg trzech dźwięków: rozpoznaje i określa pozycję dźwięku odmiennego od dwóch pozostałych.
8. Krok 8: Koordynacja oko-ręka. Umiejętność polegająca na szybkiej korekcie motorycznej rozpoznawalnych wizualnie odchyleń drążka do balansowania. Pacjent balansuje lekkim drążkiem na grzbiecie dłoni przez 10 sekund, starając się kontrolować i korygować swoje ruchy.
9. Krok 9: Czytanie pseudotekstów. Zadanie wykonuje się za pomocą czytania pseudotekstów – czyli specjalnie przygotowanych tekstów pozbawionych znaczenia. Test pozwala na rozpoznanie strategii czytania i stopnia zautomatyzowania podstawowej konwersji grafemów na fonemy. Osoby mające problemy z pisownią z różnych względów próbują rozpoznawać całe słowa po jego konturze, a nie po szczegółowej strukturze poszczególnych liter. W ten sposób nie powstają u nich zróżnicowane reprezentacje prawidłowej pisowni. Pacjent czyta psueudoteksty. Podczas zadania mierzona jest liczba błędów oraz czas potrzebny na wykonanie ćwiczenia.
10. Krok 10: Zdolność do krótkotrwałego zapamiętywania sylab. Umiejętność krótkotrwałego zapamiętywania sylab i słów w procesie czytania, jest istotna do czytania ze zrozumieniem. Krótkoterminowe zapamiętywanie mierzone jest przez powtarzanie ciągów sylab złożonych z od 2 do 6 elementów.
11. Krok 11: Selektywność percepcji. Umiejętność opierająca się na funkcjach podstawowych, zwłaszcza zaś na przetwarzaniu czasowym. Selektywność percepcji jest niezbędna dla bezbłędnego rozróżniania głosek o podobnych brzmieniach, zwłaszcza głosek zwarto-wybuchowych, również na tle dźwięków zakłócających. Selektywność percepcji mierzy się z użyciem pseudosłów. Badany słyszy w słuchawkach tekst i powtarza na głos usłyszane słowa, które są następnie porównywane przez badającego z wynikami. 
12. Krok 12: Spostrzeganie dynamiczne. Umiejętność szybkiego i płynnego podążania obydwoma oczami za oglądanym przedmiotem. Jest to umiejętność istotna dla łatwości i szybkości czytania, obejmowania wzrokiem tekstu do przeczytania, ponieważ podczas procesu nie skanujemy jednej litery po drugiej. Test spostrzegania dynamicznego wykonuje się sprawdzając u dziecka płynne podążanie obydwoma oczami za tzw. obiektem fiksacji.
13. Krok 13: Współpraca obuoczna. Test widzenia stereoskopowego, który sprawdza zdolność widzenia w trzech wymiarach z bliskiej odległości. Jest to umiejętność ważna do niezakłóconego szybkiego czytania. Pacjent patrzy na specjalnie zaprojektowane plansze z implementowanymi symbolami, kształtami. Zadaniem pacjenta jest wymienić wszystkie z czterech prezentowanych obrazków. W przypadku  błędnych odpowiedzi można domniewywać problemów w widzeniu stereoskopowym i zaleca się wykonanie dalszych badań w kierunku wykluczenia zeza ukrytego.
14. Krok 14: Literowanie wzrokowe. Literowanie wzrokowe to warunek konieczny do opanowania prawidłowej pisowni. Ważna jest umiejętność przywołania słownictwa z naszego wewnętrznego wizualnego leksykonu. Osoba powinna potrafić przeliterować znane mu słowo zadane przez terapeutę zarówno od przodu, jak i od tyłu. Dzięki temu można ustalić, jaką technikę literowania lub głoskowania stosuje pacjent.

Cele terapii ustalane są podczas diagnozy. Terapia Metodą Warnkego składa się z dwóch etapów.

• ETAP I Praca nad nieprawidłowościami w zakresie funkcji podstawowych
• ETAP II  Utrwalenie celów osiągniętych w pierwszym etapie

Terapia Metodą Warnego zakłada systematyczność i powtarzalność realizowanych treningów słuchowych, wzrokowych i motorycznych.

Efekty treningu Metodą Warnkego.

Pacjenci opowiadający o swoich odczuciach po kilku-kilkunastu sesjach terapeutycznych podkreślają, że poświęcają mniej czasu na naukę w domu oraz szybciej zapisują notatki. Dziewczynka ucząca się w IV klasie, w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej usłyszała, że nie potrafi czytać. Dzięki treningowi Metodą Warnkego, w kolejnym roku przeczytała sama ‘’Hobbita’’, a na koniec szkoły podstawowej uzyskała świadectwo z paskiem. Trening Metodą Warnkego w ocenie pacjentów poprawia również rozumienie wypowiedzi w języku obcym. Opisane osiągnięcia sprawiają, że dzieci chętniej chodzą do szkoły, a ich codziennej aktywności nie towarzyszy stres i lęk. Poprawia się zatem jakość ich życia i codziennego funkcjonowania.