Osobowość schizoidalna

Rozpoznanie

Psychiatrzy opierają diagnozę tego rodzaju osobowości na następujących kryteriach:

• brak lub znikome działania służące przyjemności,
• chłód emocjonalny, wycofanie się lub spłycenie uczuciowości,
• ograniczona zdolność wyrażania przyjaznych, ciepłych uczuć lub gniewu wobec innych,
• brak zainteresowania zarówno pochwałami, jak i krytyką,
• słabe zainteresowanie doświadczeniami seksualnymi,
• samotnictwo,
• silne skłonności do fantazjowania i introspekcji,
• brak bliskich przyjaciół lub stałych partnerów,
• wyraźna niewrażliwość na obowiązujące normy i konwencje społeczne.

Osoba ze schizoidalnymi cechami osobowości, kiedy patrzymy na nią „z zewnątrz”, sprawia wrażenie kogoś wycofanego emocjonalnie i pochłoniętego samym sobą. Jeśli jednak zajrzeć za tę kurtynę, odkrywamy drugie dno tego rodzaju konstrukcji osobowości. Według teorii psychodynamicznej podstawowy problem osób „schizoidalnych” wiąże się z bliskością i dystansem, z miłością i strachem. Osoby te mają poważny problem w relacji z innymi ludźmi i otaczającym światem. Problem ten polega na tym, że z jednej strony pragną i potrzebują bliskości, a drugiej strony odczuwają lęk przed zbyt dużą bliskością, zagarnięciem i „pochłonięciem” przez drugą osobę. Nie jest to postawa łatwa do zmiany. Taka osoba pragnie bliskości emocjonalnej i nawiązania relacji z kimś drugim, jednak kiedy już ta bliskość staje się dostępna, boi się, że zostanie pochłonięta emocjonalnie, zdominowana, oddana we władzę tej drugiej osoby. Tak przedstawia się dylemat wewnętrzny osoby schizoidalnej, „tej, która nie może pozostawać w związku z drugą osobą ani poza takim związkiem, nie ryzykując w rozmaity sposób utraty i swojego obiektu, i siebie samej”1. Osoby te z jednej strony pragną bliskości, a z drugiej się jej obawiają, co prowadzi do walki o własną niezależność, odrębność i bezpieczeństwo. Jednocześnie może to prowadzić do alienacji i samotności. Świat zewnętrzny i relacje z innymi wydają się więc takiej osobie pełne zagrożeń dla jej bezpieczeństwa i indywidualności. Według prof. McWilliams: „Jednostka schizoidalna jest przede wszystkim outsiderem, stojącym na uboczu zdarzeń obserwatorem ludzkiej natury”. Może temu towarzyszyć poczucie.

Osoby te często uciekają w wewnętrzny świat wyobraźni, a także w intelektualizowanie. Oznacza to, że „na swój własny użytek” często pochłonięte są fantazjami, żyją w świecie wyobraźni. Natomiast do wielu problemów pochodzą analizując je od strony teoretycznej, intelektualnej, a nie w sposób emocjonalny czy zorientowany na związek z drugą osobą. Nie chodzi tu jednak o to, że osoby te są zimne czy nieczułe. Nawet jeśli bardzo zależy im na innych, to potrzebują ochronnej przestrzeni osobistej. Często prowadzi to do wycofania, poszukiwania satysfakcji w świecie fantazji i odrzucenia świata zewnętrznego. Według prof. McWilliams: „Pod wpływem stresu osoby schizoidalne mogą uciekać od swoich uczuć i od zewnętrznej stymulacji, sprawiając wrażenie przytępionych, niewrażliwych, reagujących niewłaściwie, mimo że są ponadprzeciętnie wrażliwe na afektywne komunikaty pochodzące od innych ludzi”1. Natomiast relacji z drugą osobą może pojawiać się następująca sytuacja: partner osoby schizoidalnej próbuje zbliżać się do niej emocjonalnie, a osoba schizoidalna obawiając się ingerencji i „pochłonięcia” – odsuwa się.

Osoby te najczęściej nie są konfliktowe, kłótliwe i agresywne. Przeciwnie, starają się unikać konfliktów. Są często postrzegane jako łagodne i spokojne. Najczęściej nie doświadczają także wstydu lub poczucia winy, ponieważ odbierają siebie i świat takimi, jakie są, bez skłonności do życzeniowego przekręcania faktów i maskowania rzeczywistości.

Często są to osoby bardzo twórcze. Jeśli lepiej funkcjonują w społeczeństwie, wykorzystują swoje zdolności w pracy naukowej – dokonują odkryć naukowych, tworzą nowe teorie i idee. Inni żyją w swoim wewnętrznym świecie wyobrażeń i mitów, a ich twórczość jest społecznie bezproduktywna. Osoby schizoidalne różnią się pomiędzy sobą nasileniem opisanych cech, a poprzez to stopniem funkcjonowania w codziennym życiu.