Neofobia żywieniowa u dzieci

Czym jest neofobia żywieniowa?

Neofobia żywieniowa to lęk przed nowymi lub nieznanymi produktami spożywczymi. Najczęściej pojawia się między 2. a 6. rokiem życia, czyli w okresie intensywnego rozwoju autonomii dziecka. Maluch, który wcześniej jadł różnorodnie, nagle zaczyna odmawiać większości potraw, akceptując jedynie kilka znanych smaków, kolorów czy konsystencji. Z punktu widzenia rozwoju jest to mechanizm adaptacyjny – ewolucyjnie chroniący przed spożyciem potencjalnie niebezpiecznych substancji.

Jakie objawy mogą niepokoić rodziców?

Do typowych objawów neofobii należą: odmawianie próbowania nowych potraw, jedzenie bardzo ograniczonej liczby produktów, silne reakcje emocjonalne przy posiłkach (złość, płacz, napięcie), a także ocenianie jedzenia wyłącznie na podstawie wyglądu lub zapachu. U niektórych dzieci pojawia się również nadwrażliwość na konsystencję (np. unikanie potraw papkowatych lub mieszanych) czy kolor jedzenia. Jeśli trudności utrzymują się długo i wpływają na funkcjonowanie całej rodziny, warto potraktować je poważnie.

Neofobia a „niejadek” – czy to to samo?

Choć pojęcia te bywają używane zamiennie, nie są tożsame. „Niejadek” to potoczne określenie dziecka, które je mało lub wybiórczo, natomiast neofobia żywieniowa odnosi się konkretnie do lęku przed nowością. Dziecko z neofobią może jeść wystarczające ilości kalorii, ale dieta jest bardzo monotonna. W przeciwieństwie do zaburzeń karmienia, neofobia zazwyczaj nie wiąże się z utratą masy ciała czy zaburzeniami wzrastania.

Skąd bierze się neofobia żywieniowa?

Na rozwój neofobii wpływa wiele czynników. Istotną rolę odgrywają predyspozycje temperamentalne dziecka, doświadczenia sensoryczne (np. nadwrażliwość oralna), sposób rozszerzania diety oraz atmosfera panująca przy stole. Presja, zmuszanie do jedzenia czy nagradzanie „za zjedzenie” mogą paradoksalnie nasilać problem. Znaczenie mają także wzorce rodzinne – dzieci uczą się przez obserwację, dlatego postawa dorosłych wobec jedzenia jest kluczowa.

Jak wspierać dziecko w domu?

Podstawą jest cierpliwość i spokój. Warto proponować nowe potrawy wielokrotnie, bez przymusu, dając dziecku możliwość oswojenia się z nimi poprzez oglądanie, wąchanie czy dotykanie. Pomocne jest wspólne gotowanie, zabawy jedzeniem (np. układanie kształtów) oraz jedzenie posiłków razem z rodziną. Ważne, aby nie komentować negatywnie odmowy i nie robić z jedzenia pola walki – bezpieczeństwo emocjonalne przy stole sprzyja otwartości na nowe doświadczenia.

Kiedy zgłosić się do specjalisty?

Jeśli neofobia utrzymuje się dłużej niż kilka miesięcy, dieta dziecka jest bardzo ograniczona, a posiłkom towarzyszy silny stres, warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym lub terapeutą karmienia. Szczególnej uwagi wymagają dzieci z dodatkowymi trudnościami rozwojowymi, zaburzeniami integracji sensorycznej czy w spektrum autyzmu, u których problemy z jedzeniem mogą mieć bardziej złożony charakter.

Rola psychologa w pracy z neofobią żywieniową

Wsparcie psychologiczne koncentruje się zarówno na dziecku, jak i na rodzicach. Specjalista pomaga zrozumieć mechanizmy stojące za trudnościami, obniżyć napięcie wokół jedzenia oraz wprowadzić strategie sprzyjające stopniowemu poszerzaniu diety. Praca ta często obejmuje elementy psychoedukacji, terapii behawioralnej oraz – we współpracy z innymi specjalistami – wsparcie sensoryczne. Wczesna interwencja zwiększa szansę na łagodne przejście przez ten etap rozwoju.

Źródła:

Dovey, T. M., Staples, P. A., Gibson, E. L., & Halford, J. C. G. (2008). Food neophobia and ‘picky/fussy’ eating in children: A review. Appetite, 50(2–3), 181–193.

Birch, L. L., & Fisher, J. O. (1998). Development of eating behaviors among children and adolescents. Pediatrics, 101(3), 539–549.

Nicklaus, S. (2009). Development of food variety in children. Appetite, 52(1), 253–255.

Kerzner, B. et al. (2015). A practical approach to classifying and managing feeding difficulties. Pediatrics, 135(2), 344–353.