Artykuły
Title:

Depresja dzieci

Autor: Paweł Suchodolski - Psycholog

Long text:

Jeszcze pod koniec XX wieku negowano istnienie depresji u dzieci. Tłumaczono to głównie brakiem pełnego rozwoju emocjonalnego, a tym samym niemożliwością zaburzenia stanu afektywnego. Dzisiaj wiemy już, że depresja u dzieci i młodzieży występuje. Co więcej, wskaźniki jej występowania rosną, a grupa wiekowa, u której diagnozuje się tą chorobą maleje (według danych NFZ w 2014 roku leczone na depresję było 8 tysięcy dzieci!). Coraz młodsze dzieci cierpią na depresję. Na depresję cierpi 1% dzieci przedszkolnych, 2% w grupie dzieci powyżej 6 roku życia oraz około 25% w wieku 10-13 lat. Co piąta osoba w wieku 18 lat przeszła przynajmniej jeden epizod depresji! Dzisiejsza wiedza potwierdza nam istnienie depresji wśród coraz młodszych osób. Niestety mniemanie, że dzieci nie mogą mieć depresji wciąż się utrzymuje. Fakt ten utrudnia zaobserwowanie i zdiagnozowanie depresji - co jest kluczowe w prewencji ciężkich skutków tej choroby (np. samookaleczanie, samobójstwo).

Zaburzenia depresyjne u młodych osób w około 90% przypadków wiążą się z występowaniem myśli samobójczych oraz mogą prowadzić do podejmowania prób samobójczych. Samobójstwa młodzieży stanowią trzecią przyczynę zgonów w grupie wiekowej 10-19 lat. Według raportu Policji Polskiej w latach 2017-2020 zanotowano 843 prób samobójczych wśród osób w wieku 0-18 lat. Natomiast 107 osób w tym przedziale wiekowym dokonało skutecznego zamachu. Na dokonanie próby samobójczej znacznie bardziej narażeni są adolescenci. Nierzadko samobójstwa podejmowane przez młodzież powiązane są z używaniem substancji psychoaktywnych bądź alkoholu. Tym samym ich plany odebrania sobie życia bywają bardziej konkretne, a w rezultacie skuteczne. Na dokonywanie prób samobójczych bardziej narażone są osoby płci żeńskiej. Często takie próby mają na

celu zwrócenie na siebie uwagi, stanowiące “wołanie o pomoc”. Płeć męska sięga natomiast po skuteczniejsze metody. Ich wołanie o pomoc najczęściej jest słabo wychwytywane, sygnały nie są tak oczywiste.

Fakt mniejszych statystyk dokonywania prób samobójczych we wczesnym wieku (do 12 lat) wcale nie umniejsza bólu związanego z chorobą. Objawy depresyjne mogą różnić się w zależności od wieku. Depresja najczęściej powiązana jest z psychopatologią przeżywania smutku. Młodsze dzieci natomiast przejawiają nastrój drażliwy, uwydatniający się emocją złości. Niekoniecznie będzie objawiać się zmniejszonym apetytem, czy zaburzeniem snu a skargami somatycznymi - odmowa pójścia do szkoły, mdłości, bóle głowy czy brzucha. Skutkuje to wycofaniem się ze wspólnych zabaw z rówieśnikami, podejmowaniem kontaktów, utrzymywaniem znajomości. U starszych dzieci objawy przypominają te u dorosłych - poczucie beznadziejności, negatywna ocena siebie, świata i przyszłości. Ostatnie badania potwierdzają zmianę struktury depresji młodzieńczej. Mniej widoczne są typowe depresyjne zachowania, a więcej agresywnych i autoagresywnych - samookaleczanie, zachowania ryzykowne, kontakt z używkami. Adolescenci często zmagają się z myślami samobójczymi, niechęcią istnienia. Wyobrażają sobie świat lepszy bez nich. Charakter objawów jest wręcz “atypowy” - nadmierna senność (hipersomnia), wzmożony apetyt, co może skutkować wzrostem masy ciała, uczucie ciężkości w kończynach, pobudzenie psychomotoryczne.

Przebieg depresji u dzieci i młodzieży zależy od: fazy rozwojowej, nasilenia objawów oraz czasu trwania zaburzenia. Nieleczona depresja ma groźniejsze skutki dla rozwoju dziecka, w szczególności u młodszych dzieci. Charakter depresji w okresie

rozwojowym jest przewlekły lub nawracający - w ciągu pierwszego roku prawdopodobieństwo nawrotu wynosi około 12%, a w ciągu następnych czterech lat aż 33%. Biorąc pod uwagę duże ryzyko nawrotu należy być czujnym obserwatorem i empatycznym opiekunem dla takiej osoby. Tym bardziej konieczne jest okazywanie wsparcia, iż pomimo ustąpienia samego zaburzenia niektóre objawy mogą nadal się utrzymywać. Są to najczęściej nadmierne zmęczenie, poczucie winy, zaburzenia koncentracji, uwagi, pamięci i podejmowania decyzji. Wiąże się to z zaniedbywaniem obowiązków domowych i szkolnych. Tak apatyczna postać pomimo przejścia depresji może być wyzwaniem dla rodziny i bliskich. Mimo trudności kluczowe jest okazanie zrozumienia, akceptacji oraz obniżeniem wymagań w stosunku do dziecka.

Przyczyny rozwoju depresji wśród dzieci mogą być różne. Jednym jest predyspozycja biologiczna. Wśród nich można zaliczyć podatność genetyczną, występowanie zaburzeń psychicznych w rodzinie, przebyte i aktywne choroby u dziecka. Ważną kwestią są właściwości psychiczne osoby. Mogą być związane z rozwojem, temperamentem, regulacją emocji, słabymi umiejętnościami społecznymi, technikami radzenia sobie ze stresem. Najczęściej depresja jest skutkiem wydarzeń traumatycznych, to te są również powiązane z dużym ryzykiem myśli rezygnacyjnych. Sytuacje te, to np. śmierć, rozwód, separacja rodziców, porzucenie dziecka, wypadek, odrzucenie przez rówieśników, uzależnienie w rodzinie, przemoc, wykorzystanie seksualne. Kolejną przyczyną jest prawidłowy rozwój w oparciu o relacje z rodzicami. Dziecko niechciane i niekochane (bądź tak traktowane) może tłumić złość i smutek. Tak silne emocje może skupiać przeciwko sobie, co może być realną przyczyną depresji. Nadmiernie kontrolujące, krytyczne, restrykcyjne postawy opiekunów również przyczyniają się do negatywnego obrazu siebie przez dziecko

oraz brakiem możliwości przystosowania się do życia zewnętrznego i wewnętrznego. W badaniach pokazano odtrącenie emocjonalne przez rodziców jako najbardziej predysponującą przyczyną do popełnienia próby samobójczej.

Bibliografia:

Kołodziejek, M. (2008). Depresja u dzieci i młodzieży: podstawy teoretyczne, psychoterapia poznawczo-behawioralna. Psychoterapia, 2 (145), 15-33.

Przybysz-Zaremba, M. (2021). Profilaktyka depresji i zachowań suicydalnych dzieci i młodzieży wobec wyzwań codzienności. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Section J, Paedagogia-Psychologia, 34(1), 119–130.

Desrochers, J., E., Houck, G. Depression in Children and Adolescents:Guidelines for School Practice.

Makara-Studzińska, M. (2013). Przyczyny prób samobójczych u młodzieży w wieku 14-18 lat. Psychiatria via medica 10(2), 76-83.

Gmitrowicz, A., Wolanek, U., Madej, A., Makara-Studzińska, M. (2015). Motywy podejmowania prób samobójczych przez młodzież w wieku 13-19 lat. Journal of Education, Health and Sport., 5(6), 51-64.

Dudek, M. (2014). Depresja wśród młodzieży licealnej. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych, 67, 139-151.

Source link: