Bulimia
Autor: Paweł Suchodolski - Psycholog
Bulimia (żarłoczność psychiczna) należy do jednych z najczęstszych zaburzeń odżywiania. Jej mechanizm polega na spożywaniu wyjątkowo dużej ilości pokarmów (głównie wysokokalorycznych) w krótkim czasie [1], po których występują zachowania kompensacyjne [2].
Napady bulimiczne mogą występować w jednorazowych sytuacjach nadmiernego, kompulsywnego spożywania posiłków albo w ciągu sesji jedzeniowych - pomiędzy którymi następuje przeczyszczanie [1]. Ataki takie mogą mieć miejsce kilka razy w ciągu dnia albo tygodnia, czy miesiąca oraz trwać od 30 minut do kilku godzin [3]. Tym samym możemy wnioskować o indywidualnym przebiegu zaburzenia. Najczęściej dochodzi do spożywania wysokokalorycznych produktów, często zimnych, niedogotowanych, czy nawet zepsutych. Wartość kaloryczna produktów spożytych podczas takiego napadu może wahać się od 3500 do 10000 kcal [3]. Wyróżniamy dwa typy bulimii:
Typ przeczyszczający - w przebiegu epizodu dochodzi do regularnego prowokowania wymiotów lub używania środków przeczyszczających, odwadniających lub lewatyw;
Typ nieprzeczyszczający - dochodzi do stosowania nieprawidłowych zachowań kompensacyjnych, takich jak: poszczenie lub uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych bez regularnego stosowania wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających, odwadniających lub lewatyw [4].
Zaburzenie odżywiania typu bulimicznego dotyczy głównie kobiet. Obejmuje około 1-5% społeczności w wieku 15-24 lat [4,5].
Żarłoczność psychiczna cechuje się ogromnym lękiem przed przybraniem na wadze [6]. Osoby takie najczęściej nie są zadowolone ze swojej fizyczności, co potęguje kompulsywne zachowania mające na celu kontrolę masy ciała. Wśród osób chorych na bulimię dominuje tendencja do zawyżania oceny fizycznych rozmiarów (w szczególności szerokości) wobec własnego ciała [5]. Wstyd wobec swojego wyglądu oraz lęk przed przytyciem powoduje głębokie przeżywanie swojego ciała. W ciągu całego dnia takie osoby starają się odwrócić uwagę od głodu. A więc większość napadów bulimicznych odbywa się w nocy [6]. Pora nocna pomaga też zachować status incognito, żyć w zaprzeczeniu i tajemnicy przed bliskimi. Jest to zbieżne z tym, że osoby te wstydzą się swojej choroby. Kobiety z zaburzeniem bulimii ubierają się w zbyt duże ubrania celem ukrycia swojej fizyczności, często przyglądają się w lustrze, czy sprawdzają swoją wagę. Biorąc pod uwagę porę napadów bulimicznych, ilość kalorii, brak rytmu okołodobowego i powikłania fizyczne często takie osoby mają zawyżoną wagę. Tym bardziej jest trudno zdiagnozować to zaburzenie jeżeli dana osoba potrafi efektywnie ukrywać objawy psychologiczne - takie jak wzmożony lęk, depresyjny nastrój.
Istnieje wiele hipotez co do epigenezy zaburzenia. Nie ma jednej prawidłowej odpowiedzi, gdyż często należy ich szukać w indywidualnym przeżywaniu jednostki. Neurologiczne aspekty sugerują wpływ neuroprzekaźników, w szczególności układu serotoninergicznego [5,6]. Ma on bezpośredni wpływ na przejawy łaknienia. Hipotezę potwierdza fakt, iż u osób z bulimią w okresie jesienno-zimowym występuje zmniejszona aktywność tego układu. Powiązane jest to z częstszymi atakami właśnie na przełomie jesieni i zimy. Sam wpływ czynników genetycznych szacuje się od 30 aż do 80% [5].
Realny wpływ ma nasze środowisko, relacje z najbliższymi (głównie rodzice) oraz wychowanie. Podejście systemowe w psychoterapii tłumaczy wpływ systemu (rodziny) na rozwój zaburzenia bulimii. Osoby chorujące nierzadko mierzą się z wysokimi wymaganiami, perfekcjonizmem. Nieprzestrzeganie “standardów” skutkuje wyrzutami sumienia, wstydem oraz lękiem, odrzuceniem i brakiem akceptacji. Niemożność kontroli relacji w domu przyczynia się do próby kontroli swojego życia poprzez kontrolę fizyczności. Bulimia charakteryzuje się lękiem przed przytyciem, co w tym wypadku może oznaczać “zawód” najbliższych oraz odrzucenie. “Bulimia jest więc chorobą rodziny i ma na celu utrzymanie jej struktury” [6]. Aspekty te potwierdza fakt, iż bulimia często występuje wśród dziewczyn i kobiet w rodzinach w wysokiej hierarchii społecznej [6]. Początek zaburzenia może mieć wydarzenie kryzysowe - np. śmierć bliskiej osoby, trauma, wypadek, czy rozwód/separacja [5]. Warunek społeczno-kulturowy, który idealizuje wygląd ciała szczupłego, pozbawionego defektu jest predyktorem do podtrzymywania zaburzeń odżywiania. Biorąc pod uwagę presję dbania o “idealną figurę”, wyrzekania się i perfekcjonizm młode osoby zniekształcają obraz swojego ciała. [1, 3, 4]. Takie osoby często mierzą się z zazdrością, nieumiejętnością określania swoich potrzeb, brakiem asertywności i lękiem przed oceną. To może skutkować objawami depresyjnymi, drażliwością i agresją oraz impulsywnością [5, 6]. W ten sposób rezultatem może być niepoprawnie kształtująca się osobowość (w kierunku borderline) - czego objawami są zachowania ryzykowne, sięganie po używki, czy myśli oraz próby samobójcze [1, 5, 6]. W takich wypadkach bulimia może również łączyć się z współwystępowaniem anoreksji - tzw. bulimoreksja/dysoreksja [5].
Leczenie tego typu zaburzenia odżywiania jest długotrwałe, żmudne oraz ciężkie dla samego pacjenta i rodziny. Podstawowe leczenie opiera się na psychoterapii - najczęściej proponowanym nurtem przy tego typu zaburzenia jest nurt poznawczo-behawioralny. Jeżeli zaburzenie rozwinęło się z psychopatologii w rodzinie/środowisku, to warto zadbać o psychoterapię rodziny (w nurcie systemowym). Leczenie bulimii najczęściej wiążę się z wdrożeniem farmokologii przez lekarza psychiatrę. Często takie osoby zmagają się z depresją i zaburzeniami lękowymi. Konieczna jest regularna kontrola u lekarza, gdyż zaburzenia odżywiania skutkują powikłaniami nie tylko sfery psychicznej, ale i fizycznej. Koniecznym jest ustalenie planu odżywiania i diety u dietetyka.
Bibliografia:
Mroczkowska, D., Ziółkowska, B. (2011). Bulimia od A do Z. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM–5). Washington: APA; 2013.
Szpytman, A., Brukwicka, I., Kopański, Z., Rollar, R., Kollarova, M., Bajger, B., Bojanowska, E. (2016). O bulimii historycznie i współcześnie. Journal of Clinical Healthcare 1 (17-20).
Jasik, I. (2018). Bulimia psychiczna – współczesny nastolatek w sidłach zaburzeń odżywiania. Tygiel: Lublin.
Komorowska-Szczepańska, W., Hansdorfer-Korzon, R., Barna, M., Plata, A., Podgórska, M. (2016). Bulimia psychiczna jako problem interdyscyplinarny. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania: Gdańsk.
Górska, A. (2014). Bulimia i anoreksja - przyczyny, skutki i sposoby leczenia. Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP: Olsztyn.