Zaburzenie osobowości borderline

Zaburzenie osobowości borderline, inaczej nazywane zaburzenie osobowości z pogranicza. Wzorzec tego zaburzenia w psychologii i psychiatrii wraz z nowymi teoriami i wiedzą empiryczną ulegał częstym zmianom. Według ICD-10 muszą zostać spełnione poszczególne kryteria mówiące o tym zaburzeniu:

1. Ogólne wskazówki świadczące o zaburzeniu osobowości, tj.:

-  nieuregulowane postawy i zachowanie (np. uczuciowości, kontrola popędów, sposób postrzegania, związki z innymi ludźmi) - wzorzec ten występuje długotrwale

-  zachowanie i postawy występują w sytuacjach indywidualnych i społecznych

-  wzorzec ten można zauważyć już w dzieciństwie lub wieku młodzieńczym

-  zaburzenie może sprawiać trudności w codziennym funkcjonowaniu oraz zawodowym i społecznym, ponadto powoduje cierpienie.

2. Co najmniej trzy z następujących zachowań:

-  działania impulsywne, bez brania pod uwagę konsekwencji czynów

-  kłótliwe zachowania, wszczynanie konfliktów

-  łatwość do wybuchania gniewem, nawet przemocą

-  chwiejny nastrój, emocjonalność

-  trudność w odroczeniu zachowań, które przynoszą “nagrodę”

3. Co najmniej dwa z następujących objawów:

-  niejasny, zaburzony obraz siebie, własnych celów, preferencji (w tym seksualnych)

-  angażowanie się w niestabilne związki

-  unikanie za wszelką cenę doświadczenia porzucenia

-  stosowanie gróźb, manipulacji i samouszkodzeń

-  stałe uczucie pustki wewnętrznej.

Objawy takie jak impulsywność, brak stabilności, chwiejność emocjonalna, wybuchy gniewem są charakterystyczne dla tego typu zachowania. Biorąc pod uwagę wzrost zainteresowania tym zagadnieniem przez specjalistów z zakresu psychologii i psychiatrii (oraz osób spoza środowiska naukowego) łatwo postawić błędną diagnozę sugerując się takimi objawami. Otóż wskazówki diagnostyczne świadczące o braku kontroli emocji mogą być powiązane również z innymi zaburzeniami. Według jednej z teorii psychodynamicznej nadrzędną rolą w tym zaburzeniu jest tzw. dyfuzja tożsamości. Oznacza to brak harmonii i ciągłości w przeżywaniu siebie oraz innych. Spowodowane jest to rozszczepionym światem wewnętrznym oraz paranoicznymi myślami co do osób z otoczenia. To może skutkować nieufnością i niemożnością przywiązania. W rezultacie jednostka ma trudność w adaptacji, ocenie swoich uczuć oraz odczuć drugiej osoby - a to utrudnia budowanie zdrowych relacji. Badania neuropsychologiczne potwierdzają niemożność kontroli zachowań przez zbyt intensywne emocje. Ponadto potwierdzona jest hipoteza o obniżonej empatii takich osób. To tłumaczy trudność w ocenie innych, zaufaniu i bezinteresownym zachowaniom co do drugiej osoby. Doświadczenie terapeutyczne pokazuje natomiast wykraczającą ponad normę zdolność rozpoznawania emocji. Nierzadko osoby te z łatwością mogą rozpoznać dane emocje tylko po grymasie twarzy. Natomiast mogą interpretować dane odczucia wzmożoną agresją - wobec siebie, bądź danej osoby (np. psychoterapeuty, partnera/partnerki, rodzica).

Omawiając to zaburzenie warto zwrócić uwagę na ryzyko dokonania próby samobójczej. Osoby z zaburzeniem z pogranicza przejawiają impulsywne zachowania (w tym zachowania ryzykowne, np. na tle seksualnym albo używkowym, samookaleczenia) przede wszystkim w sytuacjach poczucia straty, zdrady czy opuszczenia. Statystycznie około 8-10% osób z tym zaburzeniem jest narażone na popełnienie próby samobójczej (w tym około 60-80% udanej

próby). Praca z takim zaburzeniem wymaga długoterminowej psychoterapii, nierzadko również wdrożenia farmakologii przez lekarza psychiatrę.

Bibliografia:

ICD-10 (2000). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Kraków: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”.

Cierpiałkowska, L., Soroko, E. (2017). Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej. Poznań: UAM Wydawnictwo Naukowe.

Clarkin, J., F., Fonagy, P., Gabbard, G., O. (2013). Psychoterapia psychodynamiczna zaburzeń osobowości. Podręcznik kliniczny. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Baron-Cohen, S. (2015). Teoria zła. Sopot: Smak słowa.

Pilszyk, A., Cynkier, P. (2015). Samobójstwo rozszerzone – depresja a osobowość borderline.