EEG Biofeedback

Biofeedback (albo neurofeedback/NF) dotyczy monitorowania oraz uzyskiwania i wykorzystywania informacji psychologicznych do uczenia pacjentów modyfikowania, usprawniania i poprawy konkretnych, specyficznych funkcji psychicznych. Za pomocą zapisu i obserwacji fal elektrycznych wykorzystujących biologiczną informację zwrotną (biological feedback - informacja zwrotna z procesów zachodzących w ludzkim ciele) możliwe jest nieinwazyjne modelowanie aktywności mózgu. Poszczególne fale odpowiadają określonym stanom, które można wychwycić i zaobserwować dzięki technice rejestracji EEG. W połączeniu z bodźcem - gra komputerowa, dźwięki/piosenki, animacji możliwa jest zmiana i wyuczenie aktywacji docelowych fal. Prosto rzecz ujmując możemy mówić biofeedbacku jako bezpiecznej metodzie “usprawniania konkretnych funkcji mózgu”.

Metoda ta miała swój początek dzięki badaniom i stawianym hipotezom przez japońskiego psychologa Joe Kamiya. Dzięki jego badaniom udowodniono, iż można nauczyć się świadomego kontrolowania aktywności bioelektrycznej mózgu. M. Berry Sterman udowodnił, iż za pośrednictwem warunkowania instrumentalnego można zwiększyć częstotliwość występowania i aktywowania określonych fal mózgowych. Dzięki jego badaniom i odkryciom udało się modyfikować stany napadów padaczkowych u osób z epilepsją. Praca z biofeedback zaowocowała zmniejszeniem częstotliwości, długości oraz siły napadów u badanych. Wstępne prace nad tą metodą zaowocowały również możliwościami pracy z dziećmi i dorosłymi z nadpobudliwością psychoruchową (ADHD).

Trening czy terapię EEG możemy stosować dla osób z doświadczeniem zaburzeń psychicznych czy rozwojowych, zaburzeń cech psychologicznych bądź osób

 zdrowych, które chcą w pewnym stopniu usprawnić pewne obszary swojego “Ja”. System EEG biofeedback jest wykorzystywany w zajęciach z osobami w różnym wieku. Najczęstszymi powodami podjęcia decyzji o rozpoczęciu terapii EEG jest nagła utrata regulacji emocji, kryzys psychiczny, trudności w przeżywaniu zaburzenia bądź chroniczne odczuwanie stresu - np. mobbing, wypalenie zawodowe, mnogość obowiązków. Przed skorzystaniem z usług specjalisty, warto określić obszary, które chcemy poddać treningowi/terapii. Następnie należy sprawdzić, czy dany specjalista pracuje w danym obszarze. Nierzadko terapia biofeedback jest jedną z dostosowanych metod leczenia w procesie zdrowienia, np. idzie w parze z psychoterapią, rehabilitacją czy hospitalizacją. Biorąc pod uwagę takie obszary, warto wybrać takiego specjalistę, który ma kompetencje z danego zakresu problematyki (tj. zdrowie psychiczne - psycholog, psychoterapeuta, psychiatra).

Jeżeli chcemy rozpocząć trening/terapię biofeedback dla dziecka, warto zminimalizować lęk oraz zmaksymalizować motywację. Takie aspekty należy rozważyć przed odbyciem pierwszej wizyty. Jeżeli stosowanym bodźcem/narzędziem w EEG będzie gra komputerowa, to należy o tym powiedzieć dziecku. Wytłumaczenie, iż ilość urządzeń, kabli są niezbędne do poprawnego działania. Dziecko jednak niech skupia się na przyjemności (“gra komputerowa”). Konieczne jest zadbanie o komfort dzieci nadwrażliwych na dotyk. Biorąc pod uwagę wykorzystywany sprzęt do treningu (elektrody), niezbędnym może okazać się przyzwyczajanie dziecka do uczucia jakie towarzyszy przypinaniu elektrod. Pomocne może być przyklejenie cienkiego kabelka do głowy oraz przyczepienie lekkich klipsów do uszu. Zapisując dziecko do terapeuty można zapytać o indywidualne porady specjalisty co do przygotowania się przed wizytą.

Hanna Walkowiak (2015) w swoim opracowaniu wymienia obszary możliwe do pracy dzięki treningowi/terapii EEG biofeedback:

Osoby zdrowe

• poprawa pamięci i szybkości myślenia • poprawa koncentracji i uwagi
• skrócenie czasu reakcji
• zmniejszenie napięcia emocjonalnego • zwiększenie odporności na stres
• poprawa samokontroli
• poprawa samooceny, wiary we własne możliwości
• relaksacja, wyciszenie
• ułatwienie nauki języków obcych
• rozbudzenie w sobie kreatywności i twórczego myślenia

Osoby z zaburzeniami lub chorobami

• mózgowe porażenie dziecięce
• niedowłady i porażenia mięśniowe
• skurcze mięśni
• udary
• padaczka
• urazy głowy i mózgu
• migrena, bóle głowy i przewlekły ból
• astma
• moczenie się
• zaparcia
• cukrzyca
• choroby sercowo-naczyniowe
• zmniejszenie ryzyka zdarzeń sercowych
• choroba lokomocyjna
• zespół nadpobudliwości psychoruchowej – ADHD
• pobudzenie psychoruchowe
• autyzm
• specyficzne trudności w uczeniu się: dysleksja, dysgrafia, dyslalia, dyskalkulia
• trudności w uczeniu się
• zaburzenia koncentracji i uwagi
• zaburzenia pamięci
• zaburzenia snu
• stres oraz stres post-traumatyczny
• choroba Alzheimera, choroba Parkinsona
• zespół Tourette'a
• zaburzenia odżywiania – anoreksja, bulimia
• nerwice, stany lękowe
• depresja
• wahania nastrojów
• schizofrenia
• psychozy
• uzależnienia – od alkoholu, narkotyków
• zaburzenia seksualne

Istotnym elementem takiej terapii jest dostosowanie metod EEG do indywidualnej sytuacji osoby. Ważny jest tutaj kontekst, geneza, obszary funkcjonowania, ale i oczekiwania. Tym bardziej istotne są konsultacje ze specjalistą oraz sprawdzenie kompetencji oraz możliwości współpracy. Ważna jest świadomość obszarów do pracy, tak aby praca według metody biofeedback odzwierciedlała aktualny etap leczenia pacjenta. Istotnym jest sprawdzenie motywacji danej osoby - skąd wynika chęć lub potrzeba rozpoczęcia takiej terapii. Warto z góry uświadomić sobie, iż trening EEG jest procesem. Tak samo jak psychoterapia, potrzebny jest czas, wysiłek oraz świadomość możliwych rezultatów (również w czasie). Do uzyskanych efektów konieczne są regularne spotkania - długość procesu natomiast zależy od indywidualnej sytuacji, osoby i przeszkód. W literaturze możemy wyczytać o koniecznym spełnieniu czterech aspektów w celu możliwych rezultatów:

1. zdolność do odpowiedzi
2. motywacja do nauki
3. zostać pozytywnie zachęcany do nauki/zmiany
4. otrzymywać dokładnie informacje o efektach włożonego wysiłku.

Zadaniem terapeuty jest nie tylko wskazywanie jak wykorzystywać informację zwrotną z naszego mózgu. Głównie polega ono na prowadzeniu pacjenta w identyfikowaniu i zmianie behawioralnych, poznawczych i emocjonalnych

 schematów. W trakcie sesji pacjent podłączony jest do aparatury, która wskazuje zmiany w falach mózgowych. Pacjent otrzymuje dane polecenie, co rezultuje zmianami na wykresie swoich funkcji. Następnie próbuje wpłynąć na nie poprzez manipulację adekwatną do poleceń terapeuty. W toku trwania treningu pacjent dochodzi do wniosków oraz rozwiązań, które przynoszą satysfakcjonujący efekt - te właśnie czynności są wyuczane, tak aby móc w przyszłości samemu doprowadzać do takiego stanu. Podczas wykorzystywania sprzężenia zwrotnego dana osoba może polepszyć swoje funkcje poznawcze i wykonawcze oraz zacząć kontrolować napięcie mięśni oraz możliwość relaksacji.

Bibliografia:

1. Walkowiak, H. (2015). EEG biofeedback: charakterystyka, zastosowanie, opinie specjalistów. Studia Edukacyjne, Poznań

2. Markiewicz, R. (2017). Zastosowanie EEG Biofeedback/Neurofeedback w rehabilitacji psychiatrycznej. Psychiatria Polska 51(6), 1095-1106.

3. McKee, M. G. (2008). Biofeedback: an overview in the context of heart-brain medicine. In Cleveland Clinic Journal of Medicine, 75(2), 31–31. Cleveland Clinic Journal of Medicine.

4. Ziółkowska, M. (2009). EEG Biofeedback. Co warto wiedzieć? Promyk Słońca.