Kary stosowane wobec dzieci

“Każde karanie, w którym została użyta siła fizyczna i które było zamierzone, by spowodować pewien stopień bólu i dolegliwości, bez względu na to, jak byłoby ono lekkie” - definicja kar cielesnych przedstawiona przez Komitet Praw Dziecka.

Według raportu UNESCO z 2014 roku wynika, iż około 80% rodziców/opiekunów stosuje kary fizyczne, wobec dzieci (Szafran, 2017). W Polsce od 2010 roku stosowanie kar cielesnych przez rodziców, prawnych opiekunów, członków rodziny wobec nieletnich jest nielegalne. Pomimo ustanowionego prawa, powszechnej wiedzy o szkodliwości stosowania kar fizycznych, to takie metody nadal wpisywane są w schematy wychowawcze wielu Polaków. Z roku na rok wzrasta odsetek Polaków deklarujących sprzeciw wobec kar (Makaruk, 2013). Jak pokazują jednak badania (Jarosz, 2013) tylko niecała połowa respondentów uważa za sensowne wprowadzenie zakazu stosowania kar cielesnych wobec dzieci. Okazuje się, że co dziesiąta osoba wyraża aprobatę do kar fizycznych, jeżeli takowe przynoszą skutek. Natomiast ponad 40% osób skorych jest usprawiedliwić zastosowanie takiej metody wychowawczej (Makaruk, 2013). Na tym punkcie warto zwrócić uwagę na wypieraniu szkodliwego, długotrwałego efektu stosowania przemocy. Jeżeli czyimś celem jest “uspokojenie” nieakceptowalnego zachowania dziecka, to najprawdopodobniej uzyska taki skutek poprzez zastosowanie kary fizycznej. Tym samym taka osoba, może uznać sposobność takiej metody jako skutecznej i usprawiedliwionej we własnych oczach. Długotrwale natomiast przyniesie to możliwe trwałe i negatywne skutki. Omówię je natomiast w dalszej części artykułu.

Sposoby stosowania kar cielesnych można wyróżnić na bicie - klapsy, lanie pasem, uderzenie w twarz poprzez szczypanie, gryzienie, opluwanie aż po zmuszanie do

jedzenia, poparzeniu czy ciągnięciu za włosy i inne. Nadal wiele osób rozdziela kary cielesne od “dawania klapsa”. Badania pokazują (Makaruk, 2013; Włodarczyk, 2017) różnice w postrzeganiu klapsów jako “niewinnej” metody wychowawczej. Okazuje się, że jedynie niecałe 40% badanych jest przeciwko karceniem klapsem (w porównaniu do około 80% przeciwko np. biciem w twarz). W oczach Polaków wzrasta przekonanie o nieadekwatności stosowania “klapsów”. Tak samo zmniejsza się stosowanie takiej kary. Stosowna hipoteza tłumacząca taki spadek, to wprowadzenie prawnego zakazu stosowania kar cielesnych wobec małoletnich - aczkolwiek średnio 40-60% Polskich rodziców nadal stosuje tą metodę (jednokrotnie bądź wielokrotnie). Jak podaje Jarosz (2015) co trzeci rodzic idzie myślą “bicie jeszcze nikomu nie zaszkodziło”.

W psychologii nie udowodniono pozytywnych skutków stosowania kar cielesnych jako metod wychowawczych. Natomiast obszernie opisano i wytłumaczono negatywne tego skutki. Warto jednak ja omówić, po przedyskutowaniu tego co najczęściej wpływa na chęć zastosowania takiej kary przez dorosłego. Kary fizyczne mają służyć podporządkowaniu się - z fizycznego punktu widzenia może to stanowić o pewnym sukcesie, gdyż małe dziecko nie może postawić się dorosłemu. Wynika jednak z tego, iż uciekanie się do takich kar wynika z braku wiedzy na temat wychowania dziecka, spadku cierpliwości, chęci pokazania postawy autorytarnej (a więc “kto tu rządzi), brak zastosowania się do poleceń przez dziecko, czy bardzo często jako skutek bycia samemu ofiarą przemocy w dzieciństwie (Szafran, 2017). Postawa autorytarna poparta przemocą nigdy nie będzie miała pozytywnego skutku w rozwoju dziecka. Małoletni nabiera przekonania, że możemy coś osiągnąć tylko poprzez pokazanie siły, bądź w drugą stronę może nabierać postawy zależnej,

uległej popieraną przez brak własnej wartości. Poparta naukowo teoria przywiązania (Bowlby, 2007) potwierdza prawidłowy rozwój dziecka oraz możliwości adaptacyjne, społeczne jako osoba dorosła dzięki bezpiecznemu stylowi przywiązania. Taki styl możliwy jest dzięki okazaniu miłości, bezpieczeństwa, ale oczywiście jasnych granic (bez zastosowania przemocy) od najmłodszych lat wychowywania. Wiele badań mówi o tym, że kary cielesne prowadzą do dokładnie odwrotnych (od zamierzonych) skutków. A więc utwierdza w braku pewności siebie, wrogiej postawie do rodzica, braku bezpieczeństwa w rodzinie, zamknięciu się w sobie. Bardzo prawdopodobne jest stosowanie przemocy i problemy z agresją w życiu dorosłym. Badania mówią o tym, że znaczny procent osób stosujących przemoc wobec dzieci sami byli bici w dzieciństwie (Szafran, 2017). Stosowanie kar cielesnych może prowadzić do kryzysu psychicznego, depresji, stanów lękowych, czy zaburzenia osobowości, stosowaniu przemocy w wieku dorosłym. Tym samym każdy rodzic powinien sięgać po takie metody, które wzbudzą zaufanie do dziecka, dadzą poczucie miłości i troski, a jednocześnie zbudują jasne i bezpieczne granice. Każdy akt przemocy jest nielegalny, nieefektywny i przynoszący długotrwałe, negatywne skutki.

Bibliografia:

Makaruk, K. (2013). Postawy Polaków wobec kar fizycznych a ich stosowanie w praktyce rodzicielskiej. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 12(4), 40–53.

Jarosz, E. (2013). Polacy wobec bicia dzieci. Raport z badań, Rzecznik Praw Dziecka.

Włodarczyk, J. (2017). Przemoc wobec dzieci. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 16(1).

Jarosz, E. (2015). Przemoc w wychowaniu, Między prawnym zakazem a społeczną akceptacją. Monitoring Rzecznika Praw Dziecka. Warszawa.

Szafran, J. (2017). Kary fizyczne jako przejaw przemocy wobec dzieci. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 16(4).

Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.