Anoreksja

Anoreksja (anorexia nervosa), inaczej jadłowstręt psychiczny należy do kategorii zaburzeń odżywiania. Zaburzenie to możemy również zaliczyć do zaburzeń nadmiaru kontroli. Osoby chore na anoreksję psychologicznie próbują kontrolować sfery swojego życia poprzez nadmierną kontrolę masy ciała, przyjmowanych posiłków, porcji, wyglądu. Mylne skojarzenie podpowiada o braku poczucia głodu. Osoby chore na jadłowstręt psychiczny odczuwają głód, ale próbują go kontrolować, co napędza błędne koło.

Do teraz nie znamy pewnej przyczyny powstania i rozwoju anoreksji. Sukcesem do odkrycia patogenezy tego zaburzenie może stanowić neurobiologia i neuropsychologia. Dzisiaj wiemy już, iż u osób chorujących na anoreksję można zauważyć większy (co do populacji ogólnej) wskaźnik poziomu serotoniny. Ponadto można wyodrębnić patologiczną pracę neuroprzekaźników, np. noradrenaliny. Ważnym aspektem jest kontekst społeczny i kulturowy. Potwierdzać to może wzrost osób chorujących na zaburzenia odżywiania wraz z rozwojem technologii, dostępu do Internetu, czy globalizacji. Młode osoby, które w sposób szczególny narażone są na zaburzenia odżywiania mają styczność z reklamowanym kultem szczupłej sylwetki, sztucznej atrakcyjności. Rozwijając swoją tożsamość oraz wartość (porównując ją do społecznego aspektu) można kierować się normami narzuconymi przez “trendy”. Oprócz czynników kulturowych, społecznych oraz biologicznych (genetycznych) należy zaznaczyć ogromną rolę konfliktów w rodzinie, czy wśród rówieśników. Badania pokazują wpływ kryzysów psychicznych i toksycznych relacji w rodzinie - uzależnienia, śmierć bliskiej osoby, zbyt wymagająca i kontrolująca matka, albo odrzucający ojciec. Jest to czyste pole do wypracowania niskiego poczucia własnej wartości, potrzeby bycia perfekcyjnym aby zadowolić bliskich, lęku

przed odrzuceniem i porażką, zwrócenia na siebie uwagi - chociażby po to żeby odciągnąć uwagę od konfliktów “w domu”. Niemożność kontrolowania wszystkich tych aspektów sprawia, iż osoba chorująca na anoreksję chce sprawować kontrolę nad swoją wagą i wizerunkiem. Psychologicznie zastępując konflikty swoim ciałem jako obszarem do “naprawy”. Argumenty te potwierdzają badania u dzieci już w wieku przedszkolnym. Kontrola przyjmowania posiłków może wiązać się z potrzebą kontroli problemów w rodzinie bądź reakcji na sytuację - separacja, odrzucenie. Osoby cierpiące na jadłowstręt psychiczny są ciągle krytyczne, surowe i oceniające wobec siebie samych. To skutkuje niemożliwością rozpoznawania, odczuwania i współdzielenia się emocjami. Taki mechanizm rezultuje patologicznym brakiem interakcji społecznych, przestrzeganiem norm. Jeżeli ktoś nie potrafi rozpoznawać i wyrażać emocji, to nie może zrozumieć drugiego człowieka.

Takie konflikty mogą powodować chęć stosowania używek i substancji psychoaktywnych. Spaczony obraz swojej osoby rekompensowany i tłumiony jest potencjalnym uzależnieniem. Kolejnymi współwystępującymi zaburzeniami, które mogą pojawić się u takich osób to: depresja, zaburzenia lękowe, dysmorfofobia (lęk związany z nieestetycznym wyglądem ciała), zaburzenie osobowości oraz okaleczenia i próby samobójcze. Statystycznie co dziesiąta osoba chorująca na anoreksję umiera przez skutki tego zaburzenia. Drugą najczęstszą przyczyną śmierci tych osób jest samobójstwo. Co trzecia umierająca osoba chorująca anoreksja ginie z własnej ręki. Myśli, tendencje i czyny samobójcze są nierzadko nierozłącznymi objawami anoreksji. Połowa przypadków śmiertelnych powiązana jest natomiast z głodem bądź całkowitym wyniszczeniem organizmu. Powikłania somatyczne występujące w tym zaburzeniu dotyczą układów: endokrynologicnzego,

nerwowego, kostnego, pokarmowego, krążenia, rozrodczego, krwiotwórczego. W celu diagnozy jadłowstrętu psychicznego należy wykluczyć objawy ciągłego spadku masy ciała spowodowanego chorobami somatycznymi, np. nowotworami, alergiami pokarmowymi. Ustawa o zawodzie lekarza zezwala na przymusową hospitalizację na oddziale internistycznym, a ustawa o zdrowiu psychicznym na oddziale psychiatrycznym. Takie przypadki często stosowane są, gdy BMI osoby dochodzi poniżej 13-15 kg/m2. Jest to jednak kontrowersyjna kwestia, gdyż szanse na wyleczenie zwiększa motywacja osoby. Przymusowe zamknięcie w szpitalu z reguły nie podnosi motywacji.

Odsetek osób chorych na anoreksję dochodzi do 0.5-1% wśród kobiet i 0.05-0.1% u mężczyzn na świecie. W Polsce wynosi on 0.8-1.8% u osób do 18 r.ż. i wzrasta do 3.7%. Leczenie takich osób powiązane jest z psychoterapią, regularnymi wizytami u lekarza psychiatry (w tym farmakologia), lekarzem rodzinnym, dietetykiem oraz uczestnictwem w terapiach zajęciowych, czy grupowych. Ponadto jednym z ważniejszych oddziaływań jest psychoedukacja rodziców i najbliższych, którzy stanowią istotną rolę w procesie zdrowienia osób chorych na anoreksję.

Bibliografia:

Bąba-Kubiś, A., Pełka-Wysiecka, J., Liśkiewicz, P., Wroński, M., Konopka, A., Samochowiec, J. (2018). Anoreksja - jadłowstręt psychiczny. Pomeranian J Life Sci, 64(4), 5-9.

Sommer,H.(2016).Anoreksja nastolatek w świetle badań - droga do sukcesu czy akt powolnej autodestrukcji. Lubelski rocznik pedagogiczny, t. XXXV, z. 1. DOI : 10.17951/lrp.2016.35.1.235.

Bator, E., Bronkowska, M., Ślepecki, D., Biernat, J. (2011). Anoreksja - przyczyny, przebieg, leczenie. Nowiny lekarskie 80(3), 184-191.

Tylec, A., Olajossy, M., Dubas-Ślemp, H., Spychalska, K. (2013). Możliwość czy przymus leczenia? Anoreksja Psychiczna - uregulowania prawne. Opis przypadku. Psychiatria Polska XLVII(3), 531-539.