Terapia metodą Warnkego

Terapia metodą Warnkego Wrocław - trening słuchowy, wzrokowy i motoryczny

U dzieci zmagających się z trudnościami w szkole coraz więcej danych z najnowszych badań potwierdza deficyt w zakresie percepcji oraz czynności ruchowych. 

Wybierz swojego specjalistę metody Warnkego

Blisko 15% dzieci w wieku szkolnym ma trudności z uczeniem się, pisaniem oraz czytaniem. Dzisiaj wiemy już, że nie jest to związane z poziomem inteligencji ogólnej bądź niewłaściwym sposobem prowadzenia zajęć lekcyjnych.

Zrozumienie zdania wymaga rozumienia pojedynczych wyrazów, a rozumienie pojedynczych wyrazów wymaga właściwego rozpoznawania sylab i dźwięków. To z kolei uzależnione jest od tego, czy prawidłowo umiemy odróżniać wysokość dźwięków i właściwe uporządkowanie tonów. Mówiąc wprost: uzależnione jest to od naszych umiejętności centralnego przetwarzania bodźców słuchowych i wzrokowych, m.in. takich jak szybkość oddzielnego spostrzegania i ustalania kolejności między bodźcami wzrokowymi (zdolność ta potrzebna jest np. podczas czytania). Natomiast najmniejszy odstęp między dwoma pojawiającymi się bodźcami słuchowymi pozwala nam odróżnić np. „t” od „d” czy „p” od „b”. Różnicowanie tonów pozwala odróżnieć częstotliwości między dwoma tymi samymi dźwiękami lub bardzo do siebie podobnymi. Dzięki temu umiemy rozpoznawać głos i jego intonację. Jeśli mamy kontakt z dziećmi mającymi trudności w szkole, z pewnością zauważymy, że niejedno z nich ma kłopot z odróżnieniem „b” od „p”, „d” od „t” lub „g” od „k”. Prawidłowe rozpoznanie częstotliwości i właściwe szeregowanie kolejności dźwięków umożliwia odróżnienie „d” od „t”, a tym samym właściwe zróżnicowanie słów „domek” i „Tomek”.

U dzieci mających trudności szkolne występują braki w różnicowaniu dźwięków o odmiennej wysokości i czasie trwania. Zauważa się również kłopoty z określeniem kolejności występowania bodźców wzrokowych i słuchowych oraz koordynacją wzrokowo-słuchową, a samo wykonanie tych zadań zajmuje im o wiele więcej czasu, niż osobom bez dysleksji.

Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (APD)

Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (CAPD – Central Auditory Processing Disorders) to zaburzenia pracy zmysłu słuchu wynikające z nieprawidłowości na poziomie centralnego układu nerwowego (przy prawidłowej budowie i pracy części obwodowej, czyli uszu), które obejmują szeroki zakres objawów. Występowanie chociaż jednego z nich pozwala na postawienie diagnozy wskazującej na centralne zaburzenia przetwarzania suchowego. Są to następujące objawy:

  • zaburzenia lokalizacji źródła dźwięku
  • zaburzenia różnicowania dźwięków
  • zaburzenia rozpoznawania wzorców dźwiękowych
  • zaburzenia umiejętności rozumienia mowy w obecności sygnału zagłuszającego
  • zaburzenia umiejętności rozumienia mowy zniekształconej
  • zaburzenia analizy czasowych aspektów sygnału dźwiękowego (zaburzenia zdolności do przetwarzania bardzo krótkich sygnałów dźwiękowych, również maskowanie dźwięków następujących i poprzedzających, zaburzenia umiejętności porządkowania czasowego dźwięków, zaburzenia integracji czasowej dźwięków
  • zaburzenia lateralizacji (dominacji stronnej) słuchowej
  • zaburzenia odbierania sygnałów współzawodniczących (na przykład dochodzących do obojga uszu)

Założenia Metody Warnkego

Głównym założeniem metody Warnkego jest to, że przyczyną trudności w nauce wśród dzieci są centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego. Dzieci te są niezdolne do zapamiętania wzorców dźwiękowych słów, które słyszały we wczesnym okresie swojego życia. Ponieważ nie wiedzą, jakie jest właściwe „brzmienie” słowa, nie wiedzą też, z jakich liter i głosek powinno się ono składać. Wiele dzieci rozwija w to miejsce różne inne sposoby czytania, np. próbują rozpoznawać słowa tuż po ich pojawieniu się – postrzegają słowa jak obrazki. Czyniąc to, są niezdolne do rozpoznania – i nauczenia się – wewnętrznej struktury słowa (metody podziału słowa na głoski i przypisania im liter).

Badania nad dysleksją i związanymi z nią deficytami funkcji poznawczych zaowocowały „krokiem milowym” w kierunku właściwej diagnozy, a co za tym idzie również skutecznej terapii, w której konieczne jest oddziaływanie wielokierunkowe, angażujące nie tylko wzrok i słuch, ale także funkcje motoryczne. Jednym z ekspertów zajmujących się tym obszarem był Fred Warnke, który opracował metodę wykrywania i treningu tych deficytów. Udowodnił on, że jedną z najważniejszych przyczyn afazji i dysleksji są zakłócenia słyszenia centralnego. Uważał również, że można je zredukować stosując odpowiedni trening.

Diagnostyka metodą Warnkego

Podczas diagnozowania centralnego przetwarzania sygnałów spostrzeżeniowych bardzo ważne jest sprawdzenie jak największej liczby funkcji, w stosunkowo krótkim czasie. Ma to na celu kontrolę zakresu, w jakim funkcje te są zautomatyzowane, a także uniknięcie błędów spowodowanych przez niewłaściwe odpowiedzi zmęczonego dziecka. Za pomocą metody Warnkego można w atmosferze zabawy szybko sprawdzić czternaście różnych funkcji. Diagnostyka jest prowadzona przy użyciu specjalistycznej aparatury testowo-pomiarowej, przy czym pierwszych 8 testów przeprowadza się za pomocą urządzenia A4Lab - Brain Audiometr, pozostałe wykonuje się za pomocą specjalnie w tym celu zaprojektowanych narzędzi diagnostycznych. 

Do kogo skierowana jest metoda Warnkego?

Metoda Warnkego umożliwia pracę z dziećmi od 6 roku życia oraz z osobami dorosłymi mającymi problemy w następujących obszarach:

  • trudności w nauce
  • problemy w nauce czytania i pisania
  • zaburzenia przetwarzania słuchowego (APD)
  • problemy logopedyczne
  • problemy osób z grupy ryzyka dysleksji rozwojowej lub u których zdiagnozowano dysleksję
  • problemy w lateralizacji
  • problemy wynikające z przebytych uszkodzeń mózgu (np. po udarze)
  • problemy ze słyszeniem wynikające ze starzenia się układu słuchu.

Trening metodą Warnkego

Pełny trening opracowany przez Freda Warnke jest oparty na treningach obejmujących trzy obszary:

  • automatyzację przetwarzania spostrzeżeń w obszarze słuchu, wzroku i zdolności motorycznych;
  • automatyzację koordynacji półkul mózgowych;
  • rozwój i automatyzację „wzrokowego języka”.
Diagnoza metodą Warnkego trwa od 45 minut. Pozwala na sprawdzenie 14 funkcji, które wpływają na rozwój mowy, naukę czytania i pisania. Aby nie przedłużać czasu diagnozy oraz nie przemęczać osoby badanej, zadania z obszaru motorycznego, słuchowego i wzrokowego wykonywane są naprzemiennie.
Diagnostyka prowadzona jest przy użyciu specjalistycznej aparatury testowo-pomiarowej –  osiem zadań przeprowadza się za pomocą urządzenia BrainCentral - moduł Brain Audiometr, natomiast pozostałe testy wykonywane są za pomocą specjalnie w tym celu zaprojektowanych narzędzi diagnostycznych.
Dane uzyskane podczas diagnozy porównywane są z normami dla danej grupy wiekowej. Terapeuta na tej podstawie przygotowuje plan terapii dostosowany do konkretnego problemu pacjenta. 

Metoda Warnkego – 14 kroków diagnostycznych

Krok 1: Próg kolejności wzrokowej
Umiejętność porządkowania dwóch następujących po sobie szybko bodźców wzrokowych. Wydłużony próg kolejności wzrokowej powoduje, że zazwyczaj szybkie skanowanie wzrokowe obrazów – potrzebne przy czytaniu – przebiega o wiele wolniej i staje się zajęciem pracochłonnym. Próg kolejności wzrokowej mierzony jest za pomocą następujących bezpośrednio po sobie błysków. Pacjent proszony jest o wskazanie ich kolejności.
Krok 2: Próg kolejności słuchowej
Wielkość określająca rozdzielczość czasową bodźców słuchowych, (odległość między dwoma takimi bodźcami).
Zbyt wysoki próg kolejności słuchowej sprawia, że dziecko z trudnością odróżnia od siebie głoski zwarto-wybuchowe (b-d-g-k-p-t), co prowadzi do trudności w zrozumieniu mowy.
Próg kolejności słuchowej mierzy się za pomocą następujących bezpośrednio po sobie dźwięków. Osoba wskazuje, który dźwięk pojawił się w słuchawkach jako pierwszy.
Krok 3: Słyszenie kierunkowe
Umiejętność lokalizacji źródła dźwięku, pozwala na śledzenie toku lekcji w otoczeniu dźwięków zakłócających, które w standardowym pomieszczeniu klasowym mają natężenie ok. 50–60 dB(A).
Słyszenie kierunkowe mierzone jest za pomocą bocznego kliknięcia w słuchawkach. Pacjent proszony jest o wskazanie kierunku, z którego pojawiło się kliknięcie.
Krok 4: Różnicowane tonów
Umiejętność szybkiego spostrzegania różnic wysokości dźwięków pojawiających się jeden po drugim. Zdolność ta jest niezwykle istotna dla różnicowania samogłosek i dekodowania melodii mówienia. Różnicowanie tonów mierzy się za pomocą dwóch różnych tonów pojawiających się w słuchawkach. Należy określić kolejność słyszanego niskiego dźwięku.
Krok 5: Synchroniczne wystukiwanie rytmu
Umiejętność przełożenia zmieniających się kliknięć słyszanych raz z lewej, raz z prawej strony na odpowiednie stukanie dłońmi. Zdolność ta świadczy o efektywnej koordynacji półkul mózgowych, która nie działa prawidłowo u osób z dysleksją, z zaburzeniami przetwarzania słuchowego.Pacjent proszony jest o naciskanie przycisków w rytm kliknięć (stosownie do nich), na zmianę pojawiających się w słuchawkach raz z prawej raz z lewej strony.
Krok 6: Czas reakcji z wyborem
Jest to umiejętność szybkiej i trafnej reakcji motorycznej przy wyborze jednej z wielu możliwości.
Dzieci dyslektyczne przy wykonywaniu zadań związanych z czasem reakcji z wyborem w przypadku kanału wzrokowo-motorycznego i słuchowo-motorycznego, osiągają znacznie gorsze wyniki. Umiejętność ta decyduje o czasie rozpoznawania fonemów i grafemów. 
Czas reakcji z wyborem ustala się mierząc czas, jaki upływa od momentu pojawienia się bodźca do wyboru – naciśnięcia przycisku na panelu odpowiedzi. Pacjent musi szybko reagować na niskie dżwięki, które pojawiają się naprzemiennie w słuchawkach.
Krok 7: Rozpoznawanie wzorca częstotliwości czasu
Rozpoznawanie wzorca częstotliwości i czasu to umiejętności ważne do segmentowania ciągłego potoku mowy przy rozpoznawaniu języka mówionego na poziomie niejęzykowym. Są istotne dla przekładania melodii mowy na informację. Testy mierzą umiejętność zlokalizowania tonu o odmiennej wysokości lub długości spośród trzech dźwięków.
Osoba słyszy w słuchawkach ciąg trzech dźwięków: rozpoznaje i określa pozycję dźwięku odmiennego od dwóch pozostałych.
Krok 8: Koordynacja oko-ręka
Umiejętność polegająca na szybkiej korekcie motorycznej rozpoznawalnych wizualnie odchyleń drążka do balansowania.
Pacjent balansuje lekkim drążkiem na grzbiecie dłoni przez 10 sekund, starając się kontrolować i korygować swoje ruchy.
Krok 9: Czytanie pseudotekstów
Zadanie wykonuje się za pomocą czytania pseudotekstów – czyli specjalnie przygotowanych tekstów pozbawionych znaczenia. Test pozwala na rozpoznanie strategii czytania i stopnia zautomatyzowania podstawowej konwersji grafemów na fonemy.
Osoby mające problemy z pisownią z różnych względów próbują rozpoznawać całe słowa po jego konturze, a nie po szczegółowej strukturze poszczególnych liter. W ten sposób nie powstają u nich zróżnicowane reprezentacje prawidłowej pisowni.
Pacjent czyta psueudoteksty. Podczas zadania mierzona jest liczba błędów oraz czas potrzebny na wykonanie ćwiczenia.
Krok 10: Zdolność do krótkotrwałego zapamiętywania sylab
Umiejętność krótkotrwałego zapamiętywania sylab i słów w procesie czytania, jest istotna do czytania ze zrozumieniem.
Krótkoterminowe zapamiętywanie mierzone jest przez powtarzanie ciągów sylab złożonych z od 2 do 6 elementów.
Krok 11: Selektywność percepcji
Umiejętność opierająca się na funkcjach podstawowych, zwłaszcza zaś na przetwarzaniu czasowym. Selektywność percepcji jest niezbędna dla bezbłędnego rozróżniania głosek o podobnych brzmieniach, zwłaszcza głosek zwarto-wybuchowych, również na tle dźwięków zakłócających.
Selektywność percepcji mierzy się z użyciem pseudosłów. Badany słyszy w słuchawkach tekst i powtarza na głos usłyszane słowa, które są następnie porównywane przez badającego z wynikami. 
Krok 12: Spostrzeganie dynamiczne
Umiejętność szybkiego i płynnego podążania obydwoma oczami za oglądanym przedmiotem. Jest to umiejętność istotna dla łatwości i szybkości czytania, obejmowania wzrokiem tekstu do przeczytania, ponieważ podczas procesu nie skanujemy jednej litery po drugiej.
Test spostrzegania dynamicznego wykonuje się sprawdzając u dziecka płynne podążanie obydwoma oczami za tzw. obiektem fiksacji.
Krok 13: Współpraca obuoczna
Test widzenia stereoskopowego, który sprawdza zdolność widzenia w trzech wymiarach z bliskiej odległości. Jest to umiejętność ważna do niezakłóconego szybkiego czytania.
Pacjent patrzy na specjalnie zaprojektowane plansze z implementowanymi symbolami, kształtami. Zadaniem pacjenta jest wymienić wszystkie z czterech prezentowanych obrazków. W przypadku  błędnych odpowiedzi można domniewywać problemów w widzeniu stereoskopowym i zaleca się wykonanie dalszych badań w kierunku wykluczenia zeza ukrytego.
Krok 14: Literowanie wzrokowe
Literowanie wzrokowe to warunek konieczny do opanowania prawidłowej pisowni. Ważna jest umiejętność przywołania słownictwa z naszego wewnętrznego wizualnego leksykonu.
Osoba powinna potrafić przeliterować znane mu słowo zadane przez terapeutę zarówno od przodu, jak i od tyłu. Dzięki temu można ustalić, jaką technikę literowania lub głoskowania stosuje pacjent.


Cele terapii ustalane są podczas diagnozy. Terapia Metodą Warnkego składa się z dwóch etapów.
ETAP I Praca nad nieprawidłowościami w zakresie funkcji podstawowych
ETAP II  Utrwalenie celów osiągniętych w pierwszym etapie

Terapia Metodą Warnego zakłada systematyczność i powtarzalność realizowanych treningów słuchowych, wzrokowych i motorycznych.

Efekty treningu Metodą Warnkego.
Pacjenci opowiadający o swoich odczuciach po kilku-kilkunastu sesjach terapeutycznych podkreślają, że poświęcają mniej czasu na naukę w domu oraz szybciej zapisują notatki.
Dziewczynka ucząca się w IV klasie, w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej usłyszała, że nie potrafi czytać. Dzięki treningowi Metodą Warnkego, w kolejnym roku przeczytała sama ‘’Hobbita’’, a na koniec szkoły podstawowej uzyskała świadectwo z paskiem.
Trening Metodą Warnkego w ocenie pacjentów poprawia również rozumienie wypowiedzi w języku obcym. Opisane osiągnięcia sprawiają, że dzieci chętniej chodzą do szkoły, a ich codziennej aktywności nie towarzyszy stres i lęk. Poprawia się zatem jakość ich życia i codziennego funkcjonowania.



Artykuły